Onaindia S. Euskal literatura III: Bi menderen artean 1895-1920

Bilbao: Gráficas Bilbao, 1974. — 409 p.Онаиндиа С. Баскская литература, часть 3: на рубеже веков 1895-1920 гг. (на баск. яз.)Gauzai gora eragiñik, ba-goaz aurrera. Emeretzigarren gizaldiari ale osoa egotzi diogu, ta alare uts-uneak utzi ditugu oraindik bete bear genituenak. Tontor-gaiñetik obeki ikusi oi dira atzean lagatako bide-makurren utsaldiak. Bídearloa egiñez, egia da, uste baiño geiago ikasten dugu, ta urrengo txandan etzaigu gaitz izango errakuntza oien osatzea.
Onela bide egíñik, euskal elertiaren ederra opa dugu, ez besterik. Onen billa gabiltza. Lenengo literatura eunkiak zer utzi diguten, naiz eta gaiñ-giroki, azaldu dugula ez dago ukatzerik: ortan saiatu gara geure ekiñalean. Euskal idazleak bere gogoa —eta bere erriarena— ñirñirka utzi du dardar pitxi bezela, bere idatzien ostro artean garreztatua. Bakoitzak bere erara ikusi ta sentidu digu ar-emana izan duen gizartea ta mundua. Ariñak arin eta ertsigo ibilli gara, bear bada, ta ez ditugu beren ertz guztiak egokitsu aitzen eman. Izkera ere onentzat argia dana, arentzat illun zulo duzu; ezta errez guztien aukerara lan egitea. Orrez gaiñera, bakoitzak geure ikus-molde estutik so-egin oi diogu idatziari; emendik sortzen gero, iritzietara otzean, uste ta gardi ain ezberdiñak.